Της Στέλλας Κίζυλη,
Η δωρεά, όπως αυτή προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα και ειδικότερα στα άρθρα 496 και επόμενα αυτού, αποτελεί ενοχική υποσχετική σύμβαση. Ο χαρακτηρισμός της δωρεάς ως υποσχετικής δικαιοπραξίας, σημαίνει ότι ο δωρητής αναλαμβάνει την υποχρέωση να παράσχει στον δωρεοδόχο, ένα περιουσιακό αντικείμενο, χωρίς αντάλλαγμα, κατατείνοντας έτσι στην επαύξηση της περιουσίας του δωρεοδόχου και στη μείωση της περιουσίας του ίδιου αντίστοιχα. Το στοιχείο αυτό είναι που την καθιστά αφενός ετεροβαρή σύμβαση, με την έννοια ότι δημιουργεί υποχρεώσεις μόνο για τον δωρητή και αφετέρου χαριστική, αφού η περιουσιακή επίδοση γίνεται χωρίς αντάλλαγμα.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η περιουσιακή επίδοση γίνεται από ελευθεριότητα, κρίσιμο είναι να αποσαφηνιστεί στο σημείο αυτό, ότι η δωρεά αποτελεί σε κάθε περίπτωση σύμβαση, ενώ ελευθεριότητα μπορεί να συνιστά και η μονομερής ή η οιονεί δικαιοπραξία. Ακόμη, απαιτείται να επέλθει μείωση της περιουσίας του δωρητή, ενώ μια τέτοια μείωση δεν είναι απαραίτητη στην περίπτωση της ελευθεριότητας. Μάλιστα, η μείωση αυτή ως αποτέλεσμα της περιουσιακής μεταβίβασης διακρίνει τη δωρεά από άλλες συγγενείς συμβάσεις με παρόμοιο περιεχόμενο, όπως λόγου χάρη η παραχώρηση της χρήσης πραγμάτων, η παροχή ασφάλειας και η γονική παροχή.
Για τη σύσταση της δωρεάς, απαιτούνται παροχή ή υπόσχεση παροχής ενός περιουσιακού αντικειμένου και συμφωνία για την έλλειψη ανταλλάγματος για αυτή την παροχή, η οποία υπόκειται σε συμβολαιογραφικό τύπο. Υπό την έννοια αυτή, η δωρεά αποτελεί, συν τοις άλλοις, και τυπική δικαιοπραξία, αφού, εάν δεν υποβληθεί σε τύπο, θεωρείται ότι δεν καταρτίστηκε. Η προϋπόθεση υποβολής της σε συμβολαιογραφικό τύπο, αποβλέπει τόσο στο να προστατεύσει τον δωρητή από βεβιασμένες και απερίσκεπτες αποφάσεις, όσο και στο να διευκολύνει την απόδειξη κατάρτισης της σύμβασης. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι ο τύπος απαιτείται μόνο για την υποσχετική σύμβαση, ενώ δεν χρειάζεται συμβολαιογραφικός τύπος για την πράξη εκπλήρωσης της υπόσχεσης-δωρεάς.
Όσον αφορά στην ευθύνη του δωρητή, το άρθρο 499 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι αυτός ευθύνεται μόνο για δόλο και βαριά αμέλεια. Βέβαια, δεδομένου ότι η ρύθμιση δεν είναι αναγκαστικού δικαίου, η ευθύνη του δωρητή μπορεί να επεκταθεί με συμφωνία των μερών καταλαμβάνοντας ακόμα και περιπτώσεις ελαφριάς αμέλειας. Η μειωμένη ευθύνη του δωρητή αναφέρεται αποκλειστικά στη μη εκπλήρωση της υποχρέωσής του να παράσχει στον δωρεοδόχο το αντικείμενο της δωρεάς, ενώ η τυχόν παράβαση άλλων υποχρεώσεων εκ μέρους του, τόσο κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων όσο και μετά τη σύναψη της σύμβασης, θα κριθεί με το μέτρο ευθύνης του άρθρου 330 ΑΚ. Ακόμη, σε περίπτωση καθυστέρησης της εκπλήρωσης, ο δωρητής καθίσταται υπερήμερος, μόνο, αν η καθυστέρηση αυτή, οφείλεται σε δόλο ή σε βαριά αμέλειά του, ενώ, αν αντικείμενο της δωρεάς είναι χρηματική παροχή, δεν οφείλονται τόκοι υπερημερίας.
Επιπλέον, ο δωρητής δεν ευθύνεται για πραγματικά και νομικά ελαττώματα της παροχής, χωρίς, ωστόσο, αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει υποχρέωση να παραδώσει το αντικείμενο στη νομική και πραγματική κατάσταση που βρισκόταν κατά την κατάρτιση της σύμβασης. Κάμψη της αρχής αυτής επέρχεται από τη διάταξη 499 παρ. 2 ΑΚ, η οποία ορίζει ότι ο δωρητής ευθύνεται για πραγματικά και νομικά ελαττώματα του αντικειμένου της δωρεάς, μόνο, εάν υποσχέθηκε ότι τέτοια ελαττώματα δεν υπάρχουν ή, εάν τα απέκρυψε με δόλο. Στην πρώτη περίπτωση, ιδρύεται συμβατική υποχρέωση του δωρητή, η αθέτηση της οποίας γεννά ενδοσυμβατική ευθύνη, με αποτέλεσμα αυτός να ενέχεται σε αποζημίωση του δωρεοδόχου, η οποία συνίσταται στο θετικό διαφέρον. Από την άλλη, ο δωρεοδόχος, πέρα από την αξίωση αποζημίωσης, έχει και αξίωση κατά του δωρητή για άρση των ελαττωμάτων, δηλαδή αξίωση για αυτούσια και προσήκουσα εκπλήρωση, εκτός, βέβαια, αν γνώριζε την ύπαρξη των ελαττωμάτων, οπότε ο δωρητής απαλλάσσεται από τη σχετική ευθύνη.
Στην περίπτωση της δόλιας απόκρυψης των ελαττωμάτων αυτών, δεδομένης της ανυπαρξίας υποχρέωσης του δωρητή να παράσχει πράγμα απαλλαγμένο από ελαττώματα, η ύπαρξη τυχόν ελαττωμάτων δεν συνιστά αθέτηση συμβατικής υποχρέωσης. Αναντίρρητα, όμως, πρόκειται για συμπεριφορά αντίθετη στην καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, η οποία μπορεί να οδηγήσει στη γέννηση ευθύνης κατά τις διαπραγματεύσεις ή λόγω πλημμελούς εκπλήρωσης, ιδίως αν η ζημία που προξενήθηκε στον δωρεοδόχο οφείλεται στην πεποίθησή του περί μη ύπαρξης ελαττωμάτων του πράγματος.
Εν κατακλείδι, μπορεί η δωρεά να συνιστά χαριστική δικαιοπραξία, λόγω ακριβώς της έλλειψης του ανταλλακτικού στοιχείου, ωστόσο, για την έγκυρη και νόμιμη κατάρτισή της, απαιτείται να πληρούνται αυστηρές προϋποθέσεις, με σκοπό κυρίως την προστασία των συμφερόντων των τρίτων συναλλασσόμενων και δη δανειστών, αλλά και των μερών της σύμβασης, δωρητή και δωρεοδόχου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
Επίτομο Ειδικό Ενοχικό Δίκαιο, Πάνος Κ. Κορνηλάκης, 3η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2019
