Συγκριτική Ανάλυση: ΕΔΑ και Ευρωπαϊκοί Τρόποι Αναπροσαρμογής Ασφαλίστρων Υγείας

Συγκριτική Ανάλυση: ΕΔΑ και Ευρωπαϊκοί Τρόποι Αναπροσαρμογής Ασφαλίστρων Υγείας

Ημερομηνία: 5 Οκτωβρίου 2025                               Συγγραφέας: Φραγκούλης Κώστας

1. Εισαγωγή

Η πρόσφατη θέσπιση του Ετήσιου Δείκτη Αναπροσαρμογής (ΕΔΑ) στην Ελλάδα επιχειρεί να φέρει διαφάνεια και προβλεψιμότητα στις αυξήσεις των ασφαλίστρων υγείας. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου δείκτη δεν μπορεί να αξιολογηθεί μεμονωμένα. Εξαρτάται άμεσα από τη δομή, τη ρύθμιση και τους μηχανισμούς ελέγχου του κόστους του υποκείμενου συστήματος παροχής υγειονομικής περίθαλψης. Ένα απλό ερώτημα προκύπτει, «μπορεί ο ΕΔΑ από μόνος του, χωρίς τον έλεγχο της πηγής του κόστους (δηλαδή των νοσοκομείων), να εξασφαλίσει δικαιοσύνη, βιωσιμότητα και διαφάνεια;»

Η παρούσα ανάλυση εξετάζει το ερώτημα αυτό, συγκρίνοντας το ελληνικό σύστημα με εκείνα τεσσάρων άλλων χωρών της ΕΕ: της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας και της Ιρλανδίας. Η έρευνα εστιάζει στους πυλώνες που διαμορφώνουν το κόστος της υγείας: την ιδιοκτησία των νοσοκομείων, τους μηχανισμούς τιμολόγησης και ελέγχου (όπως τα DRGs), και τον ρόλο των καταναλωτών στη διαμόρφωση των πολιτικών.

2. Θεμελιώδεις Προσεγγίσεις: Community Rating vs. Risk Rating

Πριν την ανάλυση των συστημάτων διαμόρφωσης των τιμών των χωρών, είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε δύο αντίθετες φιλοσοφίες τιμολόγησης στην ιδιωτική ασφάλιση υγείας.

• Risk Rating (Τιμολόγηση βάσει Κινδύνου): Αυτή είναι η παραδοσιακή προσέγγιση, όπου το ασφάλιστρο βασίζεται στον ατομικό κίνδυνο του ασφαλισμένου. Παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, το ιατρικό ιστορικό και ο τρόπος ζωής καθορίζουν το κόστος. Αυτό το μοντέλο ακολουθούν η Ελλάδα, η Γερμανία και η Γαλλία. Το αποτέλεσμα είναι χαμηλότερα ασφάλιστρα για νέους και υγιείς, αλλά πολύ υψηλότερα, συχνά απαγορευτικά, για τους ηλικιωμένους ή τα άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις.
• Community Rating (Αλληλέγγυα Τιμολόγηση): Αυτή η προσέγγιση, που υιοθετείται από την Ιρλανδία και την Ολλανδία, βασίζεται στην αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης. Όλοι οι ασφαλισμένοι σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα πληρώνουν το ίδιο ασφάλιστρο, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο ή την κατάσταση της υγείας τους. Στην πράξη, οι νεότεροι και υγιέστεροι επιδοτούν το κόστος περίθαλψης των ηλικιωμένων και των ασθενέστερων. Αυτό το σύστημα αποτρέπει τις ασφαλιστικές εταιρείες από το να επιλέγουν μόνο “καλούς” κινδύνους (cherry-picking) και εξασφαλίζει την πρόσβαση στην ασφάλιση για όλους.

3. Συγκριτική Ανάλυση Συστημάτων Υγείας

Η παρακάτω ανάλυση εξετάζει κάθε χώρα ξεχωριστά, εστιάζοντας στους παράγοντες που διαμορφώνουν το κόστος.

3.1 Γερμανία

Το γερμανικό σύστημα είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο ρυθμισμένα στην Ευρώπη, συνδυάζοντας δημόσια και ιδιωτική ασφάλιση.

Πυλώνας	Περιγραφή
Δομή Νοσοκομείων	Μικτό σύστημα με ισχυρή παρουσία μη κερδοσκοπικών φορέων. Περίπου 50% των κλινών είναι σε δημόσια νοσοκομεία, 33% σε ιδιωτικά μη-κερδοσκοπικά και μόλις 17% σε ιδιωτικά κερδοσκοπικά. [1]
Έλεγχος Κόστους	Υποχρεωτικό σύστημα G-DRG (German Diagnosis-Related Groups) από το 2004 για ΟΛΑ τα νοσοκομεία (δημόσια και ιδιωτικά). Οι τιμές δεν είναι ελεύθερες αλλά διαπραγματεύονται κεντρικά μεταξύ των ομοσπονδιών των ασφαλιστικών ταμείων και της ομοσπονδίας των νοσοκομείων.
Συμμετοχή Καταναλωτών	Υπάρχει το Federal Joint Committee (G-BA), το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων. Ενώ οι εκπρόσωποι των ασθενών συμμετέχουν στις συζητήσεις, έχουν μόνο συμβουλευτικό ρόλο και δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. [1]

Συμπέρασμα: Η Γερμανία ελέγχει αυστηρά το κόστος στην πηγή του μέσω ενός καθολικού συστήματος DRG και κεντρικών διαπραγματεύσεων τιμών, περιορίζοντας την ελευθερία των παρόχων να ορίζουν τις χρεώσεις τους.

3.2 Γαλλία

Το γαλλικό σύστημα είναι επίσης μικτό, με σημαντική παρουσία του ιδιωτικού τομέα, αλλά με αυστηρό κρατικό έλεγχο στις τιμές.

Πυλώνας	Περιγραφή
Δομή Νοσοκομείων	Μικτό σύστημα όπου τα δημόσια νοσοκομεία παρέχουν το 66% των κλινών, τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά το 25% και τα ιδιωτικά μη-κερδοσκοπικά το 9%. [2]
Έλεγχος Κόστους	Υποχρεωτικό σύστημα T2A (Tarification à l’Activité), βασισμένο σε DRG, από το 2004 για ΟΛΑ τα νοσοκομεία. Οι τιμές καθορίζονται κεντρικά από το Υπουργείο Υγείας και είναι ίδιες για δημόσιους και ιδιωτικούς παρόχους. Επιτρέπεται περιορισμένο balance billing από ορισμένους γιατρούς. [3]
Συμμετοχή Καταναλωτών	Δεν υπάρχει επίσημο συμβουλευτικό όργανο με συμμετοχή καταναλωτών στη διαμόρφωση των τιμών. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κυρίως από κυβερνητικούς και τεχνοκρατικούς φορείς όπως η Haute Autorité de Santé (HAS).

Συμπέρασμα: Όπως και η Γερμανία, η Γαλλία χρησιμοποιεί ένα καθολικό σύστημα DRG για να ελέγξει το κόστος, αλλά ο καθορισμός των τιμών είναι ακόμη πιο συγκεντρωτικός, καθώς γίνεται απευθείας από το κράτος.

3.3 Ολλανδία

Η Ολλανδία παρουσιάζει ένα μοναδικό μοντέλο που βασίζεται στον “διαχειριζόμενο ανταγωνισμό” (managed competition) και την αρχή της αλληλέγγυας τιμολόγησης (community rating).

Πυλώνας	Περιγραφή
Δομή Νοσοκομείων	Σχεδόν 100% ιδιωτικά, μη-κερδοσκοπικά ιδρύματα. Δεν υπάρχουν δημόσια νοσοκομεία, αλλά τα ιδιωτικά λειτουργούν με κοινωνικό σκοπό και απαγορεύεται η διανομή κερδών σε μετόχους. [4]
Έλεγχος Κόστους	Υβριδικό σύστημα DBC (Diagnosis-Treatment Combination), παρόμοιο με τα DRG. Το 70% των τιμών DBC είναι αντικείμενο ελεύθερης διαπραγμάτευσης μεταξύ ασφαλιστών και νοσοκομείων. Το υπόλοιπο 30% (για πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες) καθορίζεται κεντρικά από την Ολλανδική Αρχή Υγείας (NZa). [4]
Συμμετοχή Καταναλωτών	Η ρύθμιση εστιάζει στην ενδυνάμωση του καταναλωτή μέσω της επιλογής ασφαλιστή. Δεν υπάρχει άμεση συμμετοχή στη διαμόρφωση των τιμών, αλλά η διαφάνεια και η δυνατότητα αλλαγής ασφαλιστή λειτουργούν ως έμμεσος μηχανισμός ελέγχου.

Συμπέρασμα: Η Ολλανδία συνδυάζει την κοινωνική αλληλεγγύη (community rating) με τον ανταγωνισμό μεταξύ παρόχων και ασφαλιστών. Ο έλεγχος του κόστους επιτυγχάνεται μέσω διαπραγματεύσεων σε ένα περιβάλλον όπου όλοι οι πάροχοι είναι μη-κερδοσκοπικοί.

3.4 Ιρλανδία

Η Ιρλανδία, όπως και η Ολλανδία, βασίζεται στο community rating, αλλά σε ένα διαφορετικό πλαίσιο παροχής υπηρεσιών.

Πυλώνας	Περιγραφή
Δομή Νοσοκομείων	Ένα σύστημα “δύο ταχυτήτων” (two-tiered) με δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία. Τα δημόσια νοσοκομεία περιθάλπουν τόσο δημόσιους όσο και ιδιωτικά ασφαλισμένους ασθενείς, συχνά με ταχύτερη πρόσβαση για τους δεύτερους.
Έλεγχος Κόστους	Δεν υπάρχει ένα ενοποιημένο σύστημα DRG που να καλύπτει και τους δύο τομείς. Η τιμολόγηση στον ιδιωτικό τομέα είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης μεταξύ ασφαλιστών και νοσοκομείων. Ο κύριος ρυθμιστικός μηχανισμός είναι το ίδιο το Community Rating, που εμποδίζει την τιμολόγηση βάσει κινδύνου. [5]
Συμμετοχή Καταναλωτών	Η Health Insurance Authority (HIA) λειτουργεί ως ανεξάρτητος ρυθμιστής για την προστασία των καταναλωτών, διασφαλίζοντας την ορθή εφαρμογή του community rating, αλλά δεν παρεμβαίνει άμεσα στη διαμόρφωση των τιμών των παρόχων.

Συμπέρασμα: Η Ιρλανδία εστιάζει στη ρύθμιση της ασφαλιστικής αγοράς (community rating) για να διασφαλίσει την πρόσβαση, αλλά έχει λιγότερο αυστηρούς μηχανισμούς ελέγχου στο κόστος των παρόχων σε σύγκριση με τη Γερμανία ή τη Γαλλία.

3.5 Ελλάδα

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση, προσπαθώντας να υιοθετήσει μηχανισμούς που υπάρχουν εδώ και δεκαετίες σε άλλες χώρες.

Πυλώνας	Περιγραφή
Δομή Νοσοκομείων	Μικτό σύστημα με 55% δημόσια και 45% ιδιωτικά (κερδοσκοπικά) νοσοκομεία. Τα δημόσια νοσοκομεία κατέχουν τα 2/3 των κλινών. [6]
Έλεγχος Κόστους	Ασύμμετρο σύστημα. Τα δημόσια νοσοκομεία λειτουργούν με ΚΕΝ από το 2011. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία λειτουργούν κυρίως με το μοντέλο fee-for-service (χρέωση ανά πράξη) χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Η μετάβαση σε DRG για τα ιδιωτικά νοσοκομεία προγραμματίζεται για το 2026, αλλά αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις (ΦΠΑ 24% στις αποζημιώσεις, εκπαίδευση ιατρών, αντικίνητρα) [7]. Οπότε στην πραγματικότητα τα DRGs θα μπορούν να εφαρμοστούν σε 3 με 4 χρόνια από σήμερα, σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο.
Συμμετοχή Καταναλωτών	Ανύπαρκτη. Δεν υπάρχει κανένα επίσημο συμβουλευτικό όργανο ή μηχανισμός για τη συμμετοχή των καταναλωτών ή των ασθενών στη διαμόρφωση του κόστους ή της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας.

Συμπέρασμα: Το ελληνικό σύστημα χαρακτηρίζεται από έλλειψη ελέγχου στην πηγή του κόστους (ιδιωτικά νοσοκομεία), καθυστερημένη και προβληματική εφαρμογή των DRGs, και πλήρη απουσία της φωνής των καταναλωτών από τη διαδικασία.

4. Συμπεράσματα: Μπορεί ο ΕΔΑ να λειτουργήσει σε κενό;

Η συγκριτική ανάλυση καθιστά σαφές ότι οι μηχανισμοί αναπροσαρμογής των ασφαλίστρων δεν λειτουργούν σε κενό. Είναι η κορυφή ενός παγόβουνου, του οποίου η βάση είναι η δομή και η ρύθμιση του συστήματος παροχής υγείας.

Το τελικό ερώτημα παραμένει: Μπορεί ο ΕΔΑ από μόνος του να εξασφαλίσει δικαιοσύνη, βιωσιμότητα και διαφάνεια;

Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Ο ΕΔΑ, ως ένας δείκτης που απλώς καταγράφει τις μεταβολές του κόστους εκ των υστέρων, δεν μπορεί να ελέγξει τις δυνάμεις που προκαλούν αυτές τις μεταβολές. Χωρίς ισχυρούς μηχανισμούς ελέγχου στην πηγή του κόστους, ο ΕΔΑ κινδυνεύει να νομιμοποιήσει τις αυξήσεις αντί να τις περιορίσει. Θα καταγράφει απλώς τον “πυρετό” του συστήματος, χωρίς να θεραπεύει την “ασθένεια” που τον προκαλεί.

Για να είναι ο ΕΔΑ ένα πραγματικό εργαλείο δικαιοσύνης και βιωσιμότητας, πρέπει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μεταρρυθμίσεων που θα περιλαμβάνει τις παρακάτω προτάσεις με βάση την παραπάνω έρευνα στις 4 χώρες της ΕΕ.

5. Προτάσεις προς την Πολιτεία για την επίλυση του Προβλήματος

5.1. Έλεγχος Κόστους στην Πηγή

Τι χρειάζεται:

• Επανασχεδιασμός και στήριξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας: Διαφορετικά Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) στην παρεχόμενη υπηρεσία υγείας του Έλληνα δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ.
• Ρύθμιση των χρεώσεων ιδιωτικών νοσοκομείων: Καθορισμός μέγιστων τιμών ή εύρους τιμών.
• Υποχρεωτική δημοσίευση τιμολογίων: Πλήρης διαφάνεια στις χρεώσεις. Ένα κοινό τιμολόγιο για όλους τους παρόχους (Δημόσιου και Ιδιώτες).
• Κυρώσεις για υπερχρεώσεις: Πρόστιμα, αποβολή από συμβάσεις, ποινικές κυρώσεις σε ακραίες περιπτώσεις.
• Εφαρμογή DRGs (Diagnosis-Related Groups): Γενίκευση στον ιδιωτικό τομέα, όπως ήδη ισχύει στα δημόσια νοσοκομεία.
• Ελάφρυνση των ασφαλισμένων: κατάργηση του φόρου και του ΦΠΑ στις ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας.

Τι κάνει η πολιτεία: ΤΙΠΟΤΑ. Καμία στήριξη, καμία ρύθμιση, καμία κύρωση, καμία διαφάνεια, καμία ελάφρυνση.

5.2. Προστασία Ασφαλισμένων

Τι χρειάζεται:

• Διατήρηση της δικαστικής προστασίας: Οι ασφαλισμένοι πρέπει να μπορούν να αμφισβητούν καταχρηστικές αυξήσεις. Στις υπόλοιπες χώρες η δικαστική προστασία υπάρχει. Στην χώρα μας μετά τον ΕΔΑ καταργείται.
• Δυνατότητα αλλαγής εταιρείας: Ακόμα και για όσους έχουν προβλήματα υγείας (π.χ. με risk adjustment).
• Αποζημίωση για όσους εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν ισόβια συμβόλαια: Επιστροφή μέρους των ασφαλίστρων που κατέβαλαν.
• Υποχρεωτική αιτιολόγηση αυξήσεων: Οι ασφαλιστικές πρέπει να αιτιολογούν αναλυτικά κάθε αύξηση.

Τι κάνει η πολιτεία: ΤΙΠΟΤΑ. Οι ασφαλισμένοι παραμένουν απροστάτευτοι.

5.3. Εποπτεία και Διακυβέρνηση

Τι χρειάζεται:

• Ανεξάρτητη εποπτική αρχή: Με αρμοδιότητα ελέγχου τόσο των ασφαλιστικών όσο και των νοσοκομείων.
• Συμβουλευτική επιτροπή: Με εκπροσώπους όλων των εμπλεκόμενων (ασφαλιστικές, νοσοκομεία, ασφαλισμένοι, αναλογιστές, κράτος, διαμεσολαβητές).
• Ετήσια έκθεση αξιολόγησης: Για την αποτελεσματικότητα του Ε.Δ.Α. και την κατάσταση της αγοράς.

Τι κάνει η πολιτεία: Έχει αναθέσει τον υπολογισμό του Ε.Δ.Α. στην ΕΛ.ΣΤΑΤ., αλλά χωρίς ολοκληρωμένο πλαίσιο εποπτείας και διακυβέρνησης.

5.4. Κοινωνικός Διάλογος

Τι χρειάζεται:

• Διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους: Πριν από οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση. Διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους δεν έγινε ποτέ.
• Διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων: Δημοσίευση όλων των μελετών, εκθέσεων και δεδομένων.

Τι κάνει η πολιτεία: Νομοθετεί μονομερώς, χωρίς ουσιαστικό διάλογο.

Χωρίς αυτά τα θεμελιώδη βήματα, ο ΕΔΑ θα παραμείνει ένας δείκτης που μετρά τις συνέπειες ενός αρρύθμιστου συστήματος, αντί να αποτελεί μέρος της λύσης.

5.5. Η Τελική Διαπίστωση

Η λύση δεν είναι η αυθαίρετη αύξηση των ασφαλίστρων.

Η λύση είναι ο έλεγχος του κόστους στην πηγή του, στις υπερχρεώσεις των ιδιωτικών νοσοκομείων.

Χωρίς αυτόν τον έλεγχο, ο Ε.Δ.Α. θα είναι απλώς ένα εργαλείο νομιμοποίησης της αδικίας, και όχι ένα εργαλείο προστασίας των ασφαλισμένων και βιωσιμότητας του συστήματος.

Γράφει ο Κώστας Φραγκούλης

Ασφαλιστικός Πράκτορας – Ταμίας Π.Ε.Κ.Α.Π

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΕΔΩ:Η Κοινή Υπουργική Απόφαση για τον Δείκτη Υγείας – Αναπροσαρμογής μακροχρόνιων ασφαλίσεων υγείας | Allgood.gr

6. Πηγές

[1] Commonwealth Fund. (2020). International Health Care System Profiles: Germany. https://www.commonwealthfund.org/international-health-policy-center/countries/germany [2] Cour des Comptes. (2023). Public and private acute hospitals, between competition and cooperation. https://www.ccomptes.fr/en/publications/public-and-private-acute-hospitals-between-competition-and-cooperation [3] Commonwealth Fund. (2020). International Health Care System Profiles: France. https://www.commonwealthfund.org/international-health-policy-center/countries/france [4] Commonwealth Fund. (2020). International Health Care System Profiles: Netherlands. https://www.commonwealthfund.org/international-health-policy-center/countries/netherlands [5] Health Insurance Authority. Community Rating. https://www.hia.ie/regulations/how-we-regulate/community-rating [6] Foundation for Research on Equal Opportunity (FREOPP). (2024). World Index of Healthcare Innovation: Greece. https://freopp.org/greece-25-in-the-2024-world-index-of-healthcare-innovation/ [7] European Union of Private Hospitals (UEHP). (2025). Greece’s 2026 DRG Transition for Private Hospitals: A Reform Fraught with Challenges. https://www.uehp.eu/corners/greeces-2026-drg-transition-for-private-hospitals-a-reform-fraught-with-challenges/