Ένα δημοψήφισμα που οργανώνει αύριο η Βενεζουέλα απειλεί να πυροδοτήσει ένα νέο πόλεμο για το πετρέλαιο.
Το ερώτημα που τίθεται στο δημοψήφισμα είναι η …προσάρτηση της περιοχής Εσεκίμπο της γειτονικής Γουιάνας. Μιας περιοχής που αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα της Γουιάνας και που πήρε το όνομά της από τον ποταμό Εσεκίμπο. Είναι λίγο μεγαλύτερη από την Ελλάδα, αλλά πολύ πλούσια σε πετρέλαιο και ορυκτά.
Εάν το δημοψήφισμα δώσει θετικό αποτέλεσμα -όπως αναμένεται άλλωστε – η Βενεζουέλα πιθανότατα θα προσπαθήσει να επαναφέρει την περιοχή Εσεκίμπο υπό τον έλεγχό της και με στρατιωτικά μέσα.
Η Γουιάνα υπέβαλε ήδη αίτημα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης να σταματήσει το δημοψήφισμα και προειδοποιεί για τον κίνδυνο στρατιωτικής εισβολής από το καθεστώς του Νικολά Μαδούρο. Κάνει μάλιστα λόγο για αυξημένη στρατιωτική παρουσία της Βενεζουέλας κατά μήκος της αμφισβητούμενης συνοριακής περιοχής, αλλά και εκκαθάρισης της γης για τη δημιουργία διαδρόμου προσγείωσης αεροσκαφών.
Η Γουιάνα προειδοποίησε μάλιστα τον Πρόεδρο Μαδούρο για τους κινδύνους υποτίμησης της απάντησης της χώρας σε μια πιθανή εισβολή, προσθέτοντας ότι αμερικανικό αμυντικό προσωπικό επρόκειτο να φτάσει στη Γουιάνα.
Οι πρακτικές και νομικές συνέπειες του δημοψηφίσματος, το οποίο, μεταξύ άλλων, απαιτεί τη μετατροπή του Εσεκίμπο σε πολιτεία της Βενεζουέλας, παραμένουν ασαφείς, αλλά οι εξελίξεις τρομάζουν τους περίπου 240.000 κατοίκους της περιοχής.
Διαμάχη αιώνων
Η διαμάχη Βενεζουέλας-Γουιάνας εντάθηκε τα τελευταία χρόνια, λόγω της ανακάλυψης αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Εσεκίμπο από την ExxonMobil, το 2016.
Χάρη σε αυτή την ανακάλυψη , η Γουιάνα που κάποτε ήταν μια από τις φτωχότερες χώρες της Νότιας Αμερικής, σήμερα αρχίζει να βλέπει με αισιοδοξία την προοπτική της οικονομικής ευημερίας. Η Βενεζουέλα, στο μεταξύ, μπορεί να είναι πλούσια σε πετρέλαιο, αλλά μαστίζεται από πολιτική και κοινωνικοοικονομική αστάθεια , η οποία επιδεινώνεται από τις περιοδικές αμερικανικές κυρώσεις στο καθεστώς Μαδούρο.
Για την ιστορία, η μεθοριακή διαμάχη ξεκίνησε επί αποικιοκρατίας,το 1831, όταν η Γουιάνα βρέθηκε υπό Βρετανική κατοχή.
Η αξίωση της Βενεζουέλας στην περιοχή Εσεκίμπο χρονολογείται από το 1899, όταν ένα διεθνές διαιτητικό δικαστήριο καθόρισε υπέρ της Γουιάνας τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών. Η Βενεζουέλα έκανε τότε λόγο για συμπαιγνία των Βρετανών, Ρώσων και Αμερικανών δικαστών που έβγαλαν την απόφαση. Ο ισχυρισμός περί συμπαιγνίας έχει κάποια τεκμηρίωση σε απομνημονεύματα που δημοσιοποιήθηκαν μετά το θάνατο των δικαστών, αλλά δεν ακυρώνει απαραίτητα τη μακροχρόνια απόφαση του 1899.
Η διαμάχη εντάθηκε όταν η Βρετανία αρνήθηκε να συμπεριλάβει υπό διεθνή διαιτησία την επαρχία Εσεκίμπο, την περιοχή που έγινε γνωστή ως «Γραμμή Σόμπουργκ » και πήρε το όνομά του από τον Γερμανό εξερευνητή,που είχε χαράξει τα σύνορα.
Το 1966 η Γουιάνα απέκτησε την ανεξαρτησία της, αλλά οι διάφορες προσπάθειες επίλυσης της διαφοράς όλα αυτά τα χρόνια αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς. Την ίδια χρονιά υπεγράφη η Συμφωνία της Γενεύης απο Βρετανία, Βενεζουέλα και Γουιάνα που ορίζει ότι οι δυο χώρες θα συμφωνήσουν να βρουν μια πρακτική, ειρηνική και ικανοποιητική λύση στη διαφορά. Σε περίπτωση αδιεξόδου, σύμφωνα με τη συνθήκη, η απόφαση σχετικά με τα μέσα διευθέτησης πρέπει να παραπεμφθεί σε «κατάλληλο διεθνές όργανο». Ο ΟΗΕ παρέπεμψε το όλο θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης , το οποίο τον Δεκέμβριο του 2020,αποδέχτηκε την υπόθεση που υπέβαλε η Γουιάνα για την επίλυση της διαφοράς.
Ο Μαδούρο αρνήθηκε πάντως να συμμετάσχει στη διαδικασία, πιέζοντας αντ’ αυτού για διμερείς διαπραγματεύσεις και υποσχόμενος στους κατοίκους του Εσεκίμπο την εθνικότητα της Βενεζουέλας.
Πλούσιο σε διαμάντια
Το Εσεκίμπο, ακόμη και πριν ανακαλυφθεί πετρέλαιο, ήταν πάντα πλούσιο σε διαμάντια, πολύτιμα μέταλλα και ξυλεία.
Το 2021, ο Νικολά Μαδούρο ισχυρίστηκε ότι η Βενεζουέλα θα «ανακατακτούσε» την επαρχία, που βρίσκεται στα δυτικά του ποταμού Εσεκίμπο της Γουιάνας. Η εστίαση της Βενεζουέλας ήταν υπεράκτια, στο πετρελαϊκό κοίτασμα Liza της ExxonMobil , το οποίο εκτιμά ότι θα παράγει περίπου 120.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα.
Το 2018, στο πλαίσιο συνεχών επεισοδίων από το 2013 το πολεμικό ναυτικό της Βενεζουέλας αναχαίτισε πλοία εξερεύνησης πετρελαίου στην αμφισβητούμενη περιοχή,που λειτουργούσαν με την άδεια της κυβέρνησης της Γουιάνας.
Πίεση στις ΗΠΑ
Το δημοψήφισμα για τον Μαδούρο μπορεί να είναι μέρος μιας πολύπλευρης στρατηγικής για την υπονόμευση της αντιπολίτευσης ενόψει και των προεδρικών εκλογών στη Βενεζουέλα, το 2024.
Υπό το φως των συνεχιζόμενων οικονομικών προβλημάτων της Βενεζουέλας, ο Μαδούρο μπορεί επίσης να επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τον νέο περιφερειακό πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων στην Νότια Αμερική για να εκβιάσει τις εταιρείες πετρελαίου υπό την ηγεσία της Exxon , να παράσχουν υπηρεσίες και άλλα οφέλη στη Βενεζουέλα.
Σε αντάλλαγμα, ο Μαδούρο θα μπορούσε να μην προχωρήσει σε στρατιωτικές και άλλες παρενοχλήσεις στην εμπορική εκμετάλλευση των υπεράκτιων αποθεμάτων πετρελαίου της Γουιάνας.
Ο Μαδούρο στοχεύει επίσης να πιέσει την κυβέρνηση Μπάιντεν να αναστείλει για έξι μήνες το ευρύ φάσμα κυρώσεων κατά της Βενεζουέλας , επιτρέποντάς στη χώρα να λάβει έως και 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετα έσοδα από το πετρέλαιο.
