Γιατί χρειαζόμαστε ισχυρή Αρχή Προστασίας Καταναλωτών

Του Δημήτρη Σπυράκου, διδάκτορα νομικής, πρώην γενικού γραμματέα Καταναλωτή, γραμματέα του Τομέα Ιδιωτικού Χρέους και Προστασίας Καταναλωτών του ΠΑΣΟΚ

ΟΙ ΔΥΣΧΕΡΕΙΕΣ που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές στην προστασία των δικαιωμάτων τους είναι τεράστιες, καθώς δεν έχουν τις οικονομικές δυνατότητες, τις γνώσεις, την εμπειρία ή την πρόσβαση σε αναγκαίες πληροφορίες, ώστε να υπερασπιστούν, απέναντι στις ισχυρές οικονομικά και οργανωμένες επιχειρήσεις, τα συμφέροντά τους.

Το δε κόστος της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους αποδεικνύεται, στην πράξη, απαγορευτικό και οι όποιες διαδικασίες πολύ χρονοβόρες.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, διαβλέποντας την αναποτελεσματικότητα της επιβολής των κανόνων προστασίας των καταναλωτών, εκμεταλλεύονται την κατάσταση και ενθαρρύνονται σε ακόμη πιο αντικαταναλωτικές συμπεριφορές, επιδιώκοντας την άντληση παράνομων ωφελειών και υπερβολικών κερδών.

Όταν, εξάλλου, είναι αδύναμη η εφαρμογή των κανόνων, αναπόφευκτα αποτυγχάνουν και οι θεσμοί που έχουν ως έργο τη διαμεσολάβηση και την εξώδικη επίλυση των καταναλωτικών διαφορών.

Η ΑΚΡΙΒΕΙΑ στη χώρα μας έχει επίσης, σε μεγάλο βαθμό, τις ρίζες της στην έλλειψη και στην ανεπάρκεια θεσμών ικανών να αντιμετωπίζουν τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να προάγουν τα συμφέροντα των καταναλωτών.

Όμως, η κυβέρνηση περιορίζεται να αντιμετωπίζει την ακρίβεια ως πρόσκαιρο φαινόμενο, όταν στη χώρα μας έχει γίνει καθεστώς, αφήνοντας στο απυρόβλητο τα πραγματικά αίτια του προβλήματος.

ΜΙΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ αγορά προϋποθέτει ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο προστασίας και έκφρασης των συμφερόντων των καταναλωτών.

Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει έμφαση στη δημιουργία ισχυρών Αρχών Προστασίας Καταναλωτών, υποχρεώνοντας τα κράτη-μέλη να επιβάλλουν διοικητικές κυρώσεις, όταν ακολουθούνται αδιαφανείς, αθέμιτες και καταχρηστικές πρακτικές.

Οι ενώσεις καταναλωτών στηρίζονται από το κράτος, ώστε να παρέχουν πληροφόρηση, υποστήριξη και νομική συνδρομή για την αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων αλλά και να συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων.

Θεσμοποιημένοι ανεξάρτητοι φορείς διενεργούν συγκριτικές δοκιμές, ώστε να διευρύνουν τις επιλογές των καταναλωτών, ιδίως σε είδη που έχουν περισσότερο ανάγκη.

ΣΤΗ ΧΩΡΑ μας, όμως, δεν υπάρχει ικανό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των καταναλωτών. Δεν υπάρχει, κατ’ αρχάς, μία ισχυρή Αρχή Προστασίας Καταναλωτή.

Η άλλοτε Γενική Γραμματεία Καταναλωτή, αντί να μετεξελιχθεί σε Αρχή, έχει υποβαθμιστεί, παρά το μέγεθος των σύγχρονων προκλήσεων, σε μία υποστελεχωμένη Διεύθυνση του αρμόδιου υπουργείου.

Η ΔΙΜΕΑ κινείται, συχνά για επικοινωνιακούς λόγους, σε μία αγορανομική λογική, δίχως εξοικείωση στα κρίσιμα πεδία και σύγχρονα εργαλεία προαγωγής του ανταγωνισμού.

Ο Συνήγορος του Καταναλωτή, δίχως αποφασιστικές αρμοδιότητες, έχει περιορισμένο αντίκτυπο.

Οι ενώσεις καταναλωτών δεν έχουν καμία υποστήριξη από την πολιτεία, ώστε να αναπτύξουν τον ρόλο τους.

Οι τομεακές εποπτικές αρχές εστιάζουν στην ικανότητα λειτουργίας και φερεγγυότητας των αντίστοιχων αγορών, ενώ αντανακλαστικά και δευτερευόντως στην προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών.

ΚΡΙΣΙΜΕΣ πολιτικές και διοικητικές αποφάσεις για τη διαμόρφωση των αγορών, τις οποίες επιχειρηματικές οργανώσεις καθοριστικά επηρεάζουν, συρρικνώνουν τα περιθώρια και τις επιλογές των καταναλωτών.

Οι επιχειρήσεις, αντί να μεριμνούν και να διασφαλίζουν την πρόσβαση των καταναλωτών σε λογικές και προσιτές τιμές, όταν ιδίως πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικά αγαθά, κατοχυρώνουν τα κέρδη τους, επιρρίπτοντας, εκ του ασφαλούς, τους κινδύνους στους καταναλωτές.

ΔΙΧΩΣ οι καταναλωτές ή οι ενώσεις του να υποστηρίζονται με επαρκή μέσα, οργάνωση, θεσμούς και τεχνογνωσία αδυνατούν να επηρεάσουν πολιτικές και εξελίξεις, προστατεύοντας τα συμφέροντά τους.

Σήμερα η αγορά πάσχει από ένα «έλλειμμα δημοκρατίας». Τα συμφέροντα των καταναλωτών, χάριν των οποίων υπάρχουν οι αγορές, δεν βρίσκουν την ανάλογη θεσμική έκφραση και προσοχή.

Η ΙΔΡΥΣΗ μίας ισχυρής εποπτικής Αρχής για την προστασία των καταναλωτών είναι επιβεβλημένη για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών της αγοράς, για την καταπολέμηση της ακρίβειας, για την αντιμετώπιση των πρακτικών εκμετάλλευσης των καταναλωτών.

Το έργο της προστασίας του καταναλωτή, στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, προϋποθέτει υψηλή  εξειδίκευση, τα πλέον σύγχρονα εργαλεία, συστηματικούς ελέγχους και δράσεις, υιοθέτηση ευέλικτων και παραγωγικών διοικητικών μεθόδων και, όπου είναι αναγκαίο, λήψη κανονιστικών μέτρων.

Ο ΓΡΑΦΩΝ, με τη ιδιότητα του Γενικού Γραμματέα Καταναλωτή, είχα εισηγηθεί και είχα την ευθύνη σύνταξης το 2012 του σχεδίου νόμου για την ίδρυση Αρχής Προστασίας Καταναλωτή, δίχως, ωστόσο, να ολοκληρωθεί η κατάθεσή του στη Βουλή.

Το ΠΑΣΟΚ έχει καταθέσει από το 2022 πρόταση νόμου για την Ίδρυση Αρχής Προστασίας Καταναλωτή, με ισχυρές ελεγκτικές και κυρωτικές εξουσίες αλλά και αρμοδιότητες που μεριμνούν για την προαγωγή και εκπροσώπηση των συμφερόντων των καταναλωτών.

Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ίδρυση της Αρχής είναι, εξάλλου, μέρος μίας νέας αρχιτεκτονικής προστασίας των καταναλωτών που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει α) την ίδρυση και στη χώρα μας ενός Εθνικού Ιδρύματος Κατανάλωσης που θα πραγματοποιεί συγκριτικές δοκιμές και έρευνες, με σκοπό τη βελτίωση του ανταγωνισμού, μέσα από την ενίσχυση της ικανότητας των καταναλωτών να αξιολογούν και να συγκρίνουν τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες, β) την ενίσχυση των υποδομών, των πόρων και την ουσιαστική επιρροή στη λήψη των αποφάσεων και την εποπτεία της αγοράς των ενώσεων καταναλωτών, και γ) την ίδρυση, με μεταφορά του κόστους λειτουργίας στους επιχειρηματικούς κλάδους, ανεξάρτητων τομεακών διαμεσολαβητικών αρχών, ώστε να αξιοποιηθεί περισσότερο το αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό του Συνηγόρου του Καταναλωτή με την ένταξή του στη νέα Αρχή.

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, έχοντας υποβαθμίσει όχι μόνο τις δομές προστασίας, αλλά δυστυχώς και τα δικαιώματα των καταναλωτών σε κρίσιμους τομείς, ανακοίνωσε την Ίδρυση μίας Αρχής για την Προστασία των Καταναλωτών. Όχι όμως και το περιεχόμενό της.

Οι δε αναφορές, για τον τρόπο με τον οποίο την αντιλαμβάνεται, παραμένουν αόριστες και, μάλλον, περισσότερο παραπέμπουν σε έναν συντονισμό της συνύπαρξης υφιστάμενων υπηρεσιών.

ΑΛΛΩΣΤΕ, το «σουηδικό μοντέλο», το οποίο ο αρμόδιος υπουργός επικαλέστηκε προκειμένου να κρύψει την προχειρότητα και έλλειψη σχεδίου, ελάχιστη σχέση έχει με την ίδρυση μίας τέτοιας Αρχής.

Το βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι η ίδρυση ΜΙΑΣ ΙΣΧΥΡΗΣ Αρχής Προστασίας Καταναλωτών είναι πλέον αναμφισβήτητη αναγκαιότητα και η κυβέρνηση θα είναι βαρύτατα εκτεθειμένη αν, και πάλι, δεν ανταποκριθεί.

ΠΗΓΗ:Γιατί χρειαζόμαστε ισχυρή Αρχή Προστασίας ΚαταναλωτώνΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ