Η Κρήτη ετοιμάζεται για τη Χρονιά Kώστα Μουντάκη

Το 2026 η Ελλάδα τιμά έναν από τους μεγαλύτερους μουσικούς που γέννησε ποτέ ο τόπος μας: ΕΔΩ εκπομπή ”Αφιέρωμα  στον Κώστα Μουντάκη 

Τον Κώστα Μουντάκη, τον άνθρωπο που έκανε τη λύρα γνωστή πέρα από τα βουνά της Κρήτης, έξω από τα σύνορα της Ελλάδας, μέσα στη ψυχή του κόσμου.

Γεννημένος 26 Φλεβάρη 1926 στο χωριό Αλφά Μυλοποτάμου Ρεθύμνου, ο Κώστας Μουντάκης δεν ήταν απλώς ένας λυράρης.

Ένας αληθινός βάρδος, ένας γνήσιος εκφραστής της λεβεντιάς, της ομορφιάς, της λευτεριάς, και της δημοκρατικότητας του Κρητικού και της Κρητικής ψυχής, αυτός ήταν ο Κώστας Μουντάκης.
Ήταν Δάσκαλος, Πατέρας, Λεβέντης, Εμπνευστής και κυρίως Άνθρωπος.

Βαφτίστηκε στην ιερά Μονή Αρκαδίου στο Ρέθυμνο.
Τρεις μόλις μήνες μετά την γέννησή του τον Απρίλιο του 1926, έφυγε από την ζωή ο πατέρας του, Νικόλαος Μουντάκης γνωστός και ως «Κελαϊδής».
Ο πατέρας του υπήρξε δεινός χορευτής και τραγουδιστής και σίγουρα μετέφερε τα γονίδια αυτά στον Κώστα που δυστυχώς όμως, δεν τον γνώρισε ποτέ.
Η μητέρα του λεγόταν Καλλιόπη και ήταν από το γένος των Καλλιγιάννηδων. Αξίζει να πούμε ότι η οικογένεια Μουντάκη έχει τις ρίζες της στο χωριό Καλλικράτης Σφακίων.

Στον Καλλικράτη ζούσε ο προπάππους του Κώστα Μουντάκη, Μανούσος που υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του Χατζημιχάλη Νταλιάνη και σκοτώθηκε πολεμώντας τους Τούρκους στο Φραγκοκάστελλο στην Επανάσταση του 1827.

Αφού τελείωσε το Δημοτικό το 1938 και πέτυχε στο ημιγυμνάσιο Πανόρμου, δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του εξαιτίας της δύσκολης οικονομικής κατάστασης που βρισκόταν η οικογένεια του.
Η μητέρα του αψηφώντας τα προβλήματα που υπήρχαν, μεγάλωσε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα επτά της παιδιά.

Το 1941 σε ηλικία 15 ετών ο Κώστας Μουντακης, έπαιζε λύρα και τραγουδούσε στο καφενείο του χωριού του. Λίγο αργότερα όταν μπόρεσε μόνος του να κρατήσει ένα ολόκληρο γάμο χρίστηκε και επίσημα λυράρης.
Την πρώτη του λύρα την απέκτησε σε ηλικία 17 ετών το 1943, αφού έδωσε για αντάλλαγμα ένα αρνί και πέντε οκάδες τυρί. Για να βγάλει τα προς το ζην δούλεψε μαζί με έναν πλανόδιο μικροπωλητή.
Από την εμπειρία του αυτή, μετά από κάποια χρόνια έγραψε ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του, με τίτλο «Ο Πραματευτής».
Στο χωριό του την Αλφά, την εποχή που ξεκινούσε να μαθαίνει τα μυστικά της λύρας, υπήρχαν πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες μεταξύ των οποίων: ο Στουμπούρης (νονός του Κώστα Μουντάκη),
ο Νικήστρατος Μουντάκης (αδερφός του Κώστα Μουντάκη), ο Δημήτρης Καφφάτος (Δάσκαλος του Κώστα Μουντάκη), ο Νίκος Καλλιγιάννης κ.α.

Ο Κώστας Μουντάκης κατετάγη στη χωροφυλακή σε ηλικία 22 ετών το 1948. Υπηρέτησε στα Χανιά, στα Σφακιά και στην Αθήνα.
Την περίοδο από το 1950 μέχρι το 1952, είχε αποσπαστεί στο ιδιαίτερο γραφείο του Σοφοκλή Βενιζέλου.
Αργότερα παραιτήθηκε και αναγκάστηκε να εργαστεί στο Εργοστάσιο Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα για δεκαέξι ολόκληρα χρόνια.
Παράλληλα προσπαθεί να προωθήσει την Κρητική μουσική μέσω της ραδιοφωνίας που είχε τη μεγάλη δύναμη στην προβολή της παραδοσιακής μουσικής κάτω από την άγρυπνη επίβλεψη του Σίμωνα Καρρά.

Αφού πέρασε από την αυστηρή κριτική επιτροπή του Ε.Ι.Ρ. (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) μαζί με τον Γιώργη Βυζιργιαννάκη (Βυζιργιάννη) στο λαούτο αρχίζουν εκπομπές στο πρόγραμμα του Σίμωνα Καρρά, προβάλλοντας την Κρητική Μουσική στο Πανελλήνιο.
Μέσα στα επόμενα χρόνια ακολουθεί μια τεράστια πορεία δισκογραφικών εκδόσεων, με αποτέλεσμα ο Μουντόκωστας να καθιερωθεί ως ένας από τους περισσότερο ηχογραφημένους λυράρηδες της Κρητικής μουσικής.
Δίσκοι και τραγούδια όπως: «Ένα ματσάκι γιασεμιά», «Αργαλειός», «Μυλωνάδες και μαζώχτρες», «Κρητικός γάμος», «Η Μάχη της Κρήτης», «Κρητικά νάκλια», «Αναφορά στον Καζαντζάκη»,
είναι μόνο μερικά δείγματα της τεράστιας δισκογραφίας του η οποία ακολουθεί αναλυτικά στο τέλος του αφιερώματος.
Στην Αθήνα ο Μουντάκης έκανε στέκι του την Κρητική ταβέρνα τα “ΧΑΝΙΑ”, όπου έπαιζε τα Σαββατοκύριακα. Στην ταβέρνα αυτή, έμεινε για δεκαοκτώ χρόνια περίπου,
με συνεργάτες του τον Νίκο Μανιά, και αργότερα τον Γιάννη Ξυλούρη (Ψαρογιάννη), και τον Βαγγέλη Μαρκογιαννάκη (Μαρκοβαγγέλη).
Κάτι που δεν είναι γνωστό, είναι ότι εκείνη την περίοδο ο Κώστας Μουντάκης υπήρξε εκτός των άλλων και Πρωτοχορευτής στο Θέατρο της Δόρας Στράτου μαζί με τον Μύρωνα Σαπουντζή.

Η καταξίωση και η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Κρήτη και στους ξενιτεμένους Κρητικούς και Έλληνες της διασποράς τους οποίους είχε επισκεφτεί πολλές φορές.
Για πρώτη φορά πήγε στην Αμερική σε ηλικία 34 ετών το 1960 και το 1971 επισκέφθηκε τον Καναδά, την Αυστραλία την Νότιο Αφρική και άλλες χώρες στις οποίες έμεναν Έλληνες και Κρητικοί μετανάστες.

Από το 1975 σε ηλικία δηλαδή 49 ετών η υγεία του περνάει μια κρίση, που τον αναγκάζει να διακόψει την επαγγελματική του δραστηριότητα και να παίζει μόνο σε επιλεγμένα γλέντια.
Μέσα σε αυτό το διάστημα θεωρεί επιτακτική την ανάγκη της μάθησης και τη διδασκαλίας της Κρητικής λύρας στα νέα παιδιά κάτι που έγινε με την ίδρυση σχολών στις μεγαλύτερες πόλεις της Κρήτης.
Επίσης συμπαραστέκεται στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και γίνεται πολύτιμος συνεργάτης στα ερευνητικά προγράμματα εθνομουσικολογίας του Ινστιτούτου.
Με τη συνεργασία του γιου του, του Μάνου Μουντάκη (που ο ίδιος ο Μουντόκωστα τον είχε παροτρύνει να ακολουθήσει σοβαρές μουσικές σπουδές)
συνέχισε ως το τέλος της ζωής του να προβληματίζεται πάνω στη μέθοδο διδασκαλίας της λύρας.

To 1979 σε ηλικία 53 ετών, ξεκίνησε να διδάσκει λύρα στο ωδείο Ηρακλείου «Απόλλων», στην συνέχεια ξεκίνησε μαθήματα στα ωδεία Ρεθύμνης (1980), Χανίων (1981),
Αγίου Νικολάου (1983) και τέλος ιδρύει το «Ελληνικό Ωδείο» στην Αθήνα το 1985. Ο Κώστας Μουντάκης είχε παραδώσει μαθήματα λύρας και στην «Παγκρήτιο Ένωση Αθηνών».

Ένας αληθινός βάρδος, ένας γνήσιος εκφραστής της λεβεντιάς, της ομορφιάς, της λευτεριάς, και της δημοκρατικότητας του Κρητικού και της Κρητικής ψυχής, αυτός ήταν ο Κώστας Μουντάκης.

Έφυγε σε ηλικία 65 ετών, από την ζωή στις 31 Ιανουαρίου του 1991, βυθίζοντας στο πένθος τους Κρητικούς όπου Γης και όχι μόνο…

Το 2026 έχει ήδη ανακηρυχθεί “Χρονιά Κώστα Μουντάκη”, με μεγάλες μουσικές εκδηλώσεις και αφιερώματα σε όλη την Ελλάδα.
Τιμή και χρέος.

https://youtu.be/4otDj1Ylbi0

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ – Ο Άνθρωπος που έβγαλε τη Λύρα από την Κρήτη στον Κόσμο

Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως ο Κώστας Μουντάκης άλλαξε τη μοίρα της κρητικής μουσικής.
Με το παίξιμό του, με το ήθος του και με την τεχνική του, έδωσε νέα υπόσταση στη λύρα, νέα πνοή στο ριζίτικο, νέα αίγλη στον κρητικό χορό.

✔ Ήταν από τους πρώτους που ηχογράφησαν δίσκους
✔ Από τους πρώτους που δίδαξαν οργανωμένα νέους λυράρηδες
✔ Από εκείνους που άνοιξαν τον δρόμο για τις συναυλίες εκτός Κρήτης
✔ Από τους λίγους που πήραν μαζί τους την Κρήτη στο εξωτερικό

Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Μουντάκης έγινε η φωνή και η ψυχή της παράδοσης.

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΟΛΑ – Ο Δάσκαλος που σε έκανε να νιώθεις ότι αξίζεις

Όσοι τον γνώρισαν, δεν μιλούν πρώτα για τον καλλιτέχνη.
Μιλούν για τον άνθρωπο.

Για το χαμόγελο, τη ζεστασιά, τη λεβεντιά, την ανθρωπιά του.

Όπως θυμάται ο ανιψιός του, ο Βασίλης Μουντάκης:

«Παιδιά ήμασταν και δεν καταλαβαίναμε ποιον είχαμε δίπλα μας.
Ξέραμε όμως ότι μας αγαπούσε.
Ξέραμε ότι όπου μας συναντούσε – στο γήπεδο, στον δρόμο, στο καφενείο – στην εκκλησία , στη πλατεία του χωριού θα μας χαμογελούσε και θα μας μιλούσε.
Αυτό κάνει ο Δάσκαλος. Στη μουσική και στη ζωή».

Και μεγαλύτερη τιμή από αυτή δεν υπάρχει.

Η ΣΦΥΡΙΚΤΗ ΛΥΡΑ ΤΟΥ – Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΑ ΠΑΝΤΑ

Η τεχνική του Μουντάκη έμεινε σχολή , έφτιαξε ωδεία 
‘Έπαιξε «λαρύγγι», έπαιξε «λεβεντιά», έπαιξε «καρδιά».
Άλλαξε τη μελωδική γραμμή της λύρας, άνοιξε δρόμο για νέους λυράρηδες, έθεσε τα θεμέλια του σύγχρονου κρητικού ήχου.

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα οι μεγαλύτεροι λυράρηδες τον έχουν πρότυπο.

Ακολουθεί μια λίστα με το πλούσιο δισκογραφικό έργο του Κώστα Μουντάκη:

1966: Η Κρήτη τραγουδάει
1966: Κρήτη μου Λεβεντομάνα
1967: Κρητικός γάμος
1970: Η μάχη της Κρήτης – Κρητικά νάκλια
1971: Οι μεγάλες επιτυχίες του Κώστα Μουντάκη
1972: Ο Κώστας Μουντάκης στα καινούργια του τραγούδια
1973: Ελληνικά δημοτικά τραγούδια
1974: Ξεφάντωμα
1976: Αναφορά στον Καζαντζάκη
1976: Original Cretan music (Instrumental)
1977: Ο μεγάλος Κρητικός
1978: Οι Μερακλήδες
1981: Ο Πρωτομάστορας
1982: Πρωτομάστορες
1983: Η Κρητική αναγέννηση
1984: Έτσι τραγουδάει η Κρήτη 1
1985: Έτσι τραγουδάει η Κρήτη 2
1988: Στον Ψηλορείτη θα ανεβώ
1991: Αφιέρωμα στον μεγάλο Κρητικό
1992: Αφιέρωμα στον μεγάλο δάσκαλο
1994: Για πάντα
1995: Αφιέρωμα
1996: Τα ραδιοφωνικά
1999: Cretan folk song and dances
2002: Σπάνιες ζωντανές ηχογραφήσεις
2006: Ριζίτικα

Ο πραματευτής

ΑΡΚΑΔΙ ΤΟ 1866

Παρέα γλετζέδων

Ο θάνατος του λυράρη

 Αναφορά στον Καζαντζάκη

Ο αργαλειός – Κώστας Μουντάκης

Ο αργαλειός – Κώστας Μουντάκης